سازه
سازه در ساختمان به یک چهارچوب منسجم از المانها، مصالح و نیروهای مختلف با یک ساختار واحد، پایدار و متعادل اطلاق میگردد. به عبارت دیگر سازه باید الزاماتی شامل تعادل، پایداری، مقاومت، عملکرد و فرم را داشته باشد. سازه برای رسیدن به تعادل و حفظ پایداری باید بتواند بارهای وارده را تحمل کند و به محیط اطراف منتقل نماید. در سازههای معماری نیروها از طریق تیرچهها به تیر اصلی و از تیر اصلی به ستونها و از ستونها به پی منتقل میشود و پیها نیروها را به خاک منتقل میکنند. سازه بخش اصلی یک ساختمان را تشکیل میدهد که باید به طور دقیق و حرفهای در مدت زمان محدود طراحی و ساخته شود. استفاده از مصالح و سازههای سنتی و قدیمی رایج، ساختمان را سنگین و اجرای کار را طولانیتر میکند. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی و معرفی نسل جدیدی از ساختارهای مهندسی با نام سازههای پیشساخته، تحول عظیمی در صنعت ساختمانسازی رخ داده است.
انتخاب نوع سازه از جمله تصمیمات بسیار مهمی است که سازندگان و مهندسین باید با دقت نسبت به آن اقدام کنند. سازه های ساختمانی با توجه به شرایط اقلیمی، اجرایی، فنی و … انتخاب می شوند، از این رو باید با در نظر گرفتن فاکتورهای مهم سازه ای مناسب طراحی و اجرا نمود. سازه های متداول در کشور شامل سازه های سنتی، بتنی، فلزی و صنعتی می باشند که در این نوشته به معرفی آن ها می پردازیم
سازه سنتی
برخلاف سایر سازه ها، ساخت سازه سنتی بیشتر از آنکه طبق محاسبات علمی صورت گیرد، بر مبنای تجربه بوده و تمام آئین نامه های اجرایی و محدودیت های مربوط به آن طبق آمار و تجربه شکل گرفته اند. تعداد طبقات در این سازه ها در هر شرایطی حداکثر دو طبقه با ارتفاع ۸ متر از سطح زمین تعیین شده و در طراحی و اجرای پلان معماری تمام محدودیت ها و ضوابط باید مورد توجه قرار گیرند. آئین نامه های اجرایی و دستورالعمل های وضع شده برای سازه سنتی همه تجربی هستند، به همین دلیل هیچ تضمینی مبنی بر علمی بودن ساخت آن وجود ندارد. در این سازه ها، دیوارها بارهای قائم را تحمل می کنند و کلاف و شناژهای قائم و افقی دیوارها و سقف را به یکدیگر متصل نموده و بار سقف را بر روی دیوارها توزیع می کنند.
سازه فلزی
در ساخت سازه فلزی از متریال اصلی فلز (فولاد) استفاده می شود و اتصالاتی که در آن به کار می روند از نوع پیچی، جوشی و پرچی هستند. اجرای این سازه در مقایسه با سایر سازه ها به زمان کمتری نیاز دارد زیرا اسکلت فلزی را می توان قبل از نصب مونتاژ کرد. همچنین لزوم اجرای بدون وقفه و همزمان اسکلت باعث می شود سرعت اجرای کار بالا رود. نحوه اتصال اعضاء تیر و ستون در سازه فلزی امکان توسعه طبقات را فراهم نموده، به همین دلیل می توان ساختمان های بلندتری با آن ساخت. اگر اتصالات این سازه بر اساس آئین نامه های اجرایی و اصول فنی صورت گیرد و ضوابط مربوط به اتصال دیافراگم سقف با تیرهای باربر رعایت گردد، همچنین پوشش های ضد زنگ استفاده شوند، می توان گفت ساختمان از مقاومت بالایی برخوردار خواهد بود.
سازه فلزی مزایای بیشماری در بر دارد اما در کنار این قابلیت ها از محدودیت اجرایی برخوردار است. گاهی اوقات شرایط آب و هوایی کیفیت جوش را تحت تاثیر قرار داده و سرعت زنگ زدگی را افزایش می دهد، از این رو اتصالات باید در وضعیت مناسب آب و هوایی اجرا شوند. زنگ زدگی ناشی از اکسید شدن فلز به مرور زمان سطح مقطع فلز را کاهش داده، پوسیدگی عمیق تر شده و در نتیچه مقاومت سازه در برابر بارهای وارده کاهش پیدا می کند. همچنین شکل اسکلت فلزی در آتش سوزی و حرارت بالا تغییر می کند و منجر به تخریب سازه می گردد
سازه صنعتی
سازه صنعتی به عنوان یک سازه مستقل در نظر گرفته نمی شود زیرا یا از نوع اسکلت بتنی، اسکلت فلزی و یا ترکیبی از این دو می باشد. برای ساخت سازه صنعتی از روش هایی نظیر LSF، TCF، ICF و B & N استفاده می شود.
روش های قالب عایق ماندگار (ICF)
در این روش سازه کاملاً بتنی و دارای دیوارهای بتن مسلح باربر بوده که جنس قالب دو طرف دیوار از جنس پلی استایرن می باشد. این قالب های پلی استایرن نه تنها نقش قالب را در بتن ریزی به عهده دارند بلکه به عنوان عایق صوتی و حرارتی عمل می کنند و تا حد زیادی از هدررفت انرژی جلوگیری می نمایند.
روش قالب های تونلی (TCF)
در این روش نیز سازه، بتنی است و دیوارها و سقف آن با استفاده از بتن مسلح به صورت همزمان آرماتوربندی، قالب بندی و بتن ریزی می شود. راه پله ها و دیوارهای غیر باربر در این سازه را می توان به صورت پیش ساخته اجرا نموده و آن ها را بعد از آنکه دیوارهای باربر و سقف بتن ریزی شدند نصب کرد. این سازه در مقایسه با تمام سازه ها از مقاومت بالاتری در برابر زمین لرزه برخوردار است.
روش قاب های سبک فلزی (LSF)
در اجرای این سازه از ورق های فولادی سرد نورد شده با اتصالات پیچ و مهره استفاده می شود. برای سقف نیز تیرچه های فولادی سرد نورد شده با فاصله های مشخص و برای دیوارها پانل های گچی به کار می روند.
روش سازه فلزی با اتصالات پیچ و مهره (B & N)
این روش، روش ساخت سازه فلزی است که در آن از اتصالات پیچ و مهره به جای اتصالات جوشی استفاده می شود. اصولاً مشکل اصلی سازه های فلزی اتصالات جوشی آنهاست اما در روش پیچ و مهره این مشکل حل می گردد. در این روش از پروفیل های فلزی استاندارد و مونتاژ پیچ و مهره ها استفاده می شود، به همین دلیل هزینه اجرای آن به نسبت سایر سازه های فلزی بالاتر است.
سازه پیشتنیده (Prestressed structure)
بتن فاقد استحکام کششی است؛ لذا به تنهایی، همیشه انعطافپذیری مورد نیاز را ارائه نمیکند. به همین دلیل از تقویت کنندههای فولادی نظیر میلگرد در بتن به منظور محدود کردن عرض ترکها استفاده میشود. با این حال، میلگرد فقط باعث ایجاد تقویت منفعل میشود و هیچ بار یا نیرویی را تا زمانی که بتن ترک نخورد، تحمل نمیکند. با پیشرفت تکنولوژی مشخص گردید که، اگر تاندونهایی که از قبل کشیده شدهاند، در محل اعمال تنش در بتن جایگذاری شوند، عملکرد بتن تا حد قابل توجهی بهبود مییابد. این موضوع به این دلیل است که میلگردهای کشیده شده، باعث فشرده شدن مناطقی از بتن که تحت کشش قرار گرفتهاند، میشوند. بنابراین بتن موجود یا تحت تنش کششی قرار نمیگیرد یا مقدار بسیار کمی تنش کششی (کمتر از استحکام شکست بتن) تحمل میکند. سازههایی که از جایگذاری میلگردهای پیشتنیده در بتن ساخته میشوند، سازههای پیشتنیده نام دارند.